---

De Veulenbrigade

is uniek in Nederland

---

Black Jack wordt op 17 februari 2021 om 23.30 uur geboren. Een prachtig zwart veulen met een brede witte bles en drie witte voeten. Echter, na een voorspoedige start lijkt Black Jack steeds minder actief. Uiteindelijk kan hij niet meer zelfstandig opstaan. De ongeruste eigenaren bellen direct de dierenarts, die Black Jack samen met zijn moeder Missy doorverwijst naar de Veulenbrigade van het Universitair Dierenziekenhuis.

Eenmaal in Utrecht aangekomen staan de coördinatoren van de Veulenbrigade, drs. Mathijs Theelen en drs. Esther Siegers klaar om Black Jack en zijn moeder Missy op te vangen. Zij worden bijgestaan door de Veulenbrigadiers, speciaal hiervoor opgeleide studenten diergeneeskunde.

De Veulenbrigade is uniek in Nederland en de enige plek waar 24-7 intensieve zorg geleverd kan worden aan ernstig zieke veulens als Black Jack.

De benodigde apparatuur om deze zorg te leveren is erg kostbaar, maar noodzakelijk om het hoogste niveau van zorg te kunnen aanbieden. De afgelopen drie jaar heeft de Veulenbrigade dankzij de steun van Vrienden Diergeneeskunde de IC apparatuur kunnen vernieuwen en uitbreiden. Op dit moment beschikt de Veulenbrigade over twee volledig uitgeruste IC-karren inclusief elk een eigen set infuuspompen. Een derde set infuuspompen (zonder IC kar) kan worden ingezet voor veulens met bijvoorbeeld diarree die niet in de IC kar verpleegd hoeven te worden. 

Aangekomen op de Veulen Intensive Care afdeling begint Mathijs Theelen direct met het klinische onderzoek van Black Jack. Hij observeert het veulen en controleert het hart, de longen, de darmen, de ogen, de navel en de gewrichten. Ook neemt hij direct bloed af dat veel informatie geeft over de gezondheid van het veulen. 

Een van de parameters die veelbelovend lijkt om de prognose van een ziek veulen in te kunnen schatten is “Serum Amyloid A” (SAA). SAA is een eiwit in het bloed wat snel stijgt bij infectieuze ziekten en ernstige ontstekingsprocessen. Hiermee is SAA een zeer gevoelige ontstekingsparameter die mogelijk gebruikt kan worden om de prognose van een veulen vast te stellen.

Dankzij de bijdragen aan de Veulenbrigade kon het onderzoeksteam in 2020 en 2021 samples van 177 zieke en gezonde veulens verzamelen waarin SAA is gemeten. Er is een aantoonbaar verschil in SAA-concentratie tussen zieke en gezonde veulens, waarbij ook onderscheid gemaakt kan worden tussen veulens met sepsis en veulens met andere ziektes. Op dit moment worden de data van de herhaalde metingen geanalyseerd om te evalueren of het verloop van SAA gedurende de periode van opname iets zegt over de uiteindelijke uitkomst en kansen op herstel. 

Black Jack krijgt intussen een catheter aangelegd, om zo nodig infuus en antibiotica toe te dienen. Ook bij ernstig zieke veulens is het vaak nodig om antibiotica in te zetten om bacteriële ziekteverwekkers te elimineren. Een veelgebruikt antibioticum zowel in de IC voor kinderen als voor veulens is gentamicine. Alhoewel zeer effectief, kan gentamicine helaas ook bijwerkingen veroorzaken, zoals nierschade of maagzweren. Dit leidt tot veel pijn en ongemak voor de patiënt, en kan soms zelfs levensbedreigend zijn voor veulens. Bij ernstig zieke kinderen die behandeld worden met dit antibioticum in het ziekenhuis, wordt daarom de bloedspiegel van gentamicine herhaaldelijk gemeten (therapeutic drug monitoring), en op basis daarvan wordt de dosering aangepast om te hoge bloedspiegels en bijwerkingen te voorkomen.

Helaas is het erg kostbaar om dagelijks bloedspiegels te meten bij de veulens in de intensive care. De huidige dosering die gebruikt wordt bij veulens is gebaseerd op onderzoek bij gezonde veulens. De kans op bijwerkingen bij zieke veulens wordt hiermee groter. Het is namelijk niet goed te voorspellen hoe snel de medicijnen na toediening uitgescheiden worden door het ernstig zieke veulen. Om toch zo goed mogelijk de juiste dosering van gentamicine voor veulens in te kunnen schatten, is onderzoek nodig naar de bloedspiegels van gentamicine bij zieke veulens. 

Uit een eerste pilotstudie in 2020 bleek dat het mogelijk was een populatie farmacokinetisch model over de uitscheiding van gentamicine in (ernstig) zieke veulens te ontwikkelen. In 2021 zijn er opnieuw samples verzameld om het model uit te bouwen en te optimaliseren. Op dit moment staat de validatiefase, oftewel het testen van het model, gepland. De dierenartsen-onderzoekers gaan dan kijken of het ontwikkelde model daadwerkelijk de concentraties gentamicine in het bloed goed kan voorspellen, het zogenaamde “testen van het model”. Zodra deze fase afgerond is, kan het nieuwe model in de kliniek ingezet worden om per veulen individueel de beste dosering gentamicine te bepalen om zo ook bijwerkingen te voorkomen.

Een goede dosering van antibiotica is ook in ander opzicht belangrijk. In de darmen van mens en dier bevinden zich namelijk miljarden bacteriën. Deze bacteriën dragen soms ook antibiotica-resistentiegenen bij zich. Het geheel aan resistentiegenen in de darm wordt ook wel het resistoom genoemd. De bacteriën die resistentiegenen bij zich dragen kunnen een gevaar vormen voor hun gastheer of voor hun omgeving (andere dieren of mensen) in het geval van een infectie. Antibioticumgebruik heeft een groot effect op de samenstelling van de darmflora en daarmee ook op het resistoom. In algemene zin neemt het aantal resistentie genen toe naarmate een patiënt (dier of mens) meer antibiotica krijgt.

Tot op heden is echter niet bekend wat de consequenties zijn (voor mens en dier) als er antibiotica wordt toegediend in de fase dat de darmflora zich nog ontwikkelt. Daarom zijn de dierenarts-onderzoekers begonnen met het verzamelen van darmflora monsters. Op dit moment ontbreekt het nog aan de nodige financiering om deze monsters te kunnen analyseren, maar het team hoopt in de toekomst hiermee aan de slag te kunnen. 

Wetenschappelijk onderzoek is dus erg belangrijk om de zorg voor veulens als Black Jack nog verder te kunnen verbeteren en beter af te kunnen stemmen op de individuele behoeften. Tegelijkertijd zijn de bevindingen vaak ook uiterst relevant in de humane geneeskunde. Sepsis komt namelijk zowel bij veulens als bij baby’s voor.

De diagnose wordt bij beiden gesteld door middel van een zogenaamde bloedkweek, gevolgd door een antibiogram (gevoeligheidsbepaling) met als doel de juiste antibiotica voor behandeling te kunnen selecteren. Echter, dit proces is erg tijdrovend en de gezondheid van het veulen kan in de tussentijd snel achteruit gaan. Er is dus een grote behoefte aan een snelle, betrouwbare methode om sepsis te kunnen diagnosticeren. Cell free DNA (cfDNA) zijn kleine stukjes DNA die los in het bloed voorkomen. In het geval van sepsis bevinden zich er ook kleine stukjes DNA van de bacteriën in de bloedbaan. 

Samen met het Universitair Medisch Centrum Utrecht willen de dierenartsen-onderzoekers van de Veulenbrigade onderzoeken of door middel zogenaamd ‘sequencing’ dit DNA aangetoond kan worden en er bepaald kan worden welke bacterie het betreft.

In 2021 werden de eerste monsters verzameld en de analyse van de eerste resultaten is positief. Het lijkt erop dat het met behulp van deze techniek mogelijk is om de bacteriën die sepsis veroorzaken op te kunnen sporen in het bloed. Nader onderzoek zal dit moeten bevestigen, en de gebruikte technieken verder verfijnen. Uiteindelijk hopen de dierenartsen-onderzoekers dat de diagnose van sepsis bij veulens én baby’s fors verkoord kan worden – en potentieel een levensreddend verschil kan maken. 

Voor kwetsbare veulens als Black Jack zijn dit belangrijke stappen. Dankzij de tomeloze inzet van de dierenartsen en de Veulenbrigadiers krijgt het jonge leven zo snel mogelijk de beste zorg.

Het is dan ook niet verwonderlijk dat steeds meer dierenartsen en paardeneigenaren de Veulenbrigade weten te vinden. In de afgelopen jaren zien de collega’s van de Veulenbrigade een duidelijke toename in het aantal jonge patiënten, en een stijging van de kans op een goede afloop. 

Om de toenemende vraag beter op te kunnen vangen is de Veulenbrigade in 2022 uitgebreid van van 15 naar 21 Veulenbrigadiers. Ook is de Veulenbrigade inmiddels een officiële stageplaats voor dierenarts specialisten in opleiding (SIO) vanuit heel Europa. In 2022 zal er dus elke maand een gast-SIO vanuit een ander land (Ierland, Duitsland, Zwitserland en het Verenigd Koninkrijk) aanwezig zijn. Hiermee zorgt de Veulenbrigade ervoor dat de specialistische kennis en expertise rondom de zorg voor zieke veulens ook andere landen bereikt.   

En onze Black Jack? Het zwakke, zieke veulen van toen, is inmiddels uitgegroeid tot een mooie, sterke jaarling. Oh ja, en hij is ook niet langer zwart meer… 

De Veulenbrigade mag rekenen op de genereuze, meerjarige steun van Hartog Paardenvoeders, en de bijdragen en donaties van Stichting Nijdier, Stichting het Waardige Dier, Stichting Animales, Zoëtis, Grand Prix Sales en vele donateurs en paardenliefhebbers.